W remizie OSP Brzozów odbyło się 18 listopada podsumowanie projektu „Aleksander Sochaczewski – wczoraj i dziś”, realizowanego przez OSP Brzozów, gminę Iłów oraz Lokalną Grupę Działania Aktywni Razem. Ideą projektu było upowszechnianie wiedzy o jednej z wielu tragicznych postaci Powstania Styczniowego – Aleksandrze Sochaczewskim, rodem z Iłowa. Należy podkreślić walor promocyjny projektu Ziemi Iłowskiej oraz ważny element edukacji historycznej.
Spotkanie prowadził Andrzej Grabarek, dyrektor Szkoły Podstawowej w Brzozowie. Po wykładzie poświęconym życiu i twórczości artystycznej Aleksandra Sochaczewskiego, wygłoszonym przez Jarosława Jaskólskiego, kustosza Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej, otwarto wystawę fotokopii 40 obrazów artysty. Zwieńczeniem spotkania był poczęstunek przygotowany przez Koło Gospodyń Wiejskich z Bud Iłowskich.
Zapomniany przez potomnych
Warto tu przypomnieć postać malarza syberyjskiej katorgi, bo tak został nazwany przez historyków i mecenasów sztuki. Aleksander Sochaczewski, czyli Sonder Leib urodził się w Iłowie 3 maja 1843 roku w biednej, żydowskiej rodzinie. Jego ojciec był szamesem, czyli posługującym w synagodze. Chłopiec otrzymał tradycyjne żydowskie wychowanie i wykształcenie religijne, obejmujące znajomość Biblii, Talmudu i komentarzy rabinicznych. Od wiosny 1860 roku kontynuował naukę w Szkole Rabinów. Pociągało go jednak co innego – dużo czasu poświęcał rysowaniu i malowaniu.
Porzucił więc szkołę i wstąpił na wydział malarski Szkoły Sztuk Pięknych. Jednocześnie zaangażował się w polską konspirację niepodległościową i brał udział wraz z polską młodzieżą w demonstracjach patriotycznych, a w jego mieszkaniu odbywały się konspiracyjne zebrania.
W nocy z 31 sierpnia na 1 września 1862 roku, Sochaczewski został aresztowany i po ośmiu miesiącach procesu i aresztu w warszawskiej Cytadeli został skazany na śmierć przez powieszenie za strzelanie do policji, przechowywanie broni i konspiracyjnej literatury. Tuż przed wykonaniem wyroku, 25 kwietnia 1863 roku, wielki książę Konstanty złagodził wymierzoną mu karę, zamieniając wyrok śmierci na 20 lat katorgi. Sochaczewski spędził je, pracując jako więzień w kopalniach soli w Usolu Syberyjskim pod Irkuckiem, a po kolejnym złagodzeniu kary jako przymusowy osiedleniec.
W 1883 roku powrócił z zesłania. Nie mógł jednak przybyć do rodzinnych stron. Osiadł w Monachium, gdzie rozpoczął pracę nad cyklem obrazów, na których uwiecznił wędrówkę na Sybir i życie przebywających tam z nim katorżników.
W latach 1897-1900 mieszkał i tworzył w Brukseli, po czym przeniósł się do Wiednia. Większość jego prac malarskich, w tym monumentalne dzieło „Pożegnanie z Europą”, została nabyta przez władze Lwowa w 1913 roku w zamian za dożywotnią rentę dla Aleksandra. Dzieła były własnością Muzeum Narodowego we Lwowie aż do II Wojny Światowej. Sochaczewski zmarł w Biedenmasdorfie w Austrii 15 czerwca 1923 roku.
Obrazy Aleksandra Sochaczewskiego od 1956 roku znajdują się w Muzeum Historycznym m.st. Warszawy i są eksponowane w warszawskiej Cytadeli. Jest ich ponad 120.
Przypomniany po latach
Społeczność Iłowa już kilkakrotnie organizowała spotkania i projekty mające na celu popularyzację wśród mieszkańców postaci wspomnianego wybitnego artysty, za jakiego uważany jest Aleksander Sochaczewski.
W 2003 roku w Gimnazjum w Iłowie odbył się wykład historyczny dr Mariana Chudzyńskiego z Towarzystwa Naukowego Płockiego, przedstawiającego życie i twórczość tego artysty. Z kolei 2010 roku prof. Anna Lewicka z Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie prowadziła wykład dla młodzieży i dorosłych, w którym także popularyzowała twórczość artystyczną naszego Aleksandra oraz omawiała tematykę jego dzieł. Wykład połączony był z wystawą kopii obrazów artysty.
Natomiast latem 2020 roku, Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Ziemi Iłowskiej mając na uwadze wielki wkład naszego współziomka w walkę o niepodległą Ojczyznę i tworzenie artystycznej faktografii cierpienia polskich zesłańców, postanowiło podjąć się realizacji projektu „Aleksander Sochaczewski – malarz syberyjskiej katorgi”. Elementami tego projektu był plener malarski z udziałem malarzy z Rosji, Białorusi, Iraku, Korei Południowej i Polski oraz organizacja wernisażu poplenerowego połączonego z wykładem poświęconym Aleksandrowi Sochaczewskiemu, wygłoszonym przez dr Jana Engelgarda, kierownika Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej, które jest oddziałem Muzeum Niepodległości. Wykonano ponadto 20 tablic, przedstawiających reprodukcje najbardziej znanych obrazów artysty, które zostały umieszczone w niszach parkanu okalającego kościół parafialny w Iłowie i są udostępnione wszystkim chętnym.
Wystawa reprodukcji obrazów Aleksandra Sochaczewskiego, przygotowana w ramach projektu „Aleksander Sochaczewski – wczoraj i dziś” będzie dostępna w najbliższych tygodniach w placówkach oświatowych gminy Iłów.
Wanda Dragan
Fot. Wanda Dragan
Bądź pierwszy, który skomentuje ten wpis